Amerikan Donanmasının Kaza Sorunu
Donanma dolaştırmak tüm
devletler için pahalı ve zor bir iştir. Kazalar donanmaların en büyük
düşmanıdır. Deniz, doğası gereği zaten acımasızdır. Karadaki hareket
dinamikleri denizde çok farklıdır. Gemilerin manevrası karada otomobil kullanmaya
benzemez. 4000 tonluk 140 metrelik bir firkateyn 25 deniz mili süratle giderken
aniden durması gerekirse güçlü ana makinelerini tam yol tornistan (geri)
çalıştırsa da en az 1-2 gemi boyu kadar mesafe sonra durabilir. 400 bin tonluk (320
mt) ticari bir tankerde 20-25 personel bulunurken,
4000 tonluk bir firkateynde 220 kişi görev yapar. 400 bin tonluk tankerde köprüüstünde
gemiyi kullanan ve seyir emniyeti sağlayan azami personel sayısı üç iken, bir
firkateynde normal seyir koşullarında köprüsütünde ve savaş harekat merkezinde
bulunan personel sayısı 15 civarındadır. Savaş gemisi seyir ve manevrası çok
güçlü makinelere sahip olunsa da büyük dikkat ve disiplin gerektirir. Diğer
yandan ticaret gemilerinin manevrası çok
kıstılıdır. Ticaret gemisi ile yol hakkı mücadelesine giren bir savaş gemisi
onun çok hantal olduğunu ve kolay manevra yapamayacağını bilmelidir. 400 bin
tonluk bir tanker 15 mil süratle giderken makinelerine stop emri verilirse
ancak 4 kilometre sonra durur. Tornistan verilirse bu mesafe ancak 800 metreye düşer. O nedenle gemi
kullananlar o anı değil, bir sonraki anı düşünmeli ve yaşamalıdır. Diğer
taraftan savaş gemileri devletlerin egemenliğini, gücünü ve prestijini temsil
ettiğinden, gemi komutanı ya da onun namına gemiyi kullanan köprüüstü seyir
timi, ticaret gemileri veya diğer deniz araçları kaptanlarından/ekiplerinden çok daha fazla hassas ve dikkatli olmak
zorundadır. Bir ticaret gemisinin bir başka ticaret gemisi ile çarpışması ya da
karaya oturması medyada manşet haber olmaz.
Ancak bir savaş gemisinin kazası manşetlik
haberdir.
Savaş Gemileri de kaza yapar. Bu genelleme doğrudur ve normaldir. Ancak
bir donanma bir yıl içinde çok sayıda çatma, karaya oturma, yangın vb kaza
yaşarsa o zaman o donanmada ciddi sorunlar var demektir. Bu nedenle yazının başlığı dikkatle seçilmiştir.
Amerikan Donanmasının ciddi bir kaza ve seyir emniyeti sorunu vardır. ABD
Donanması, Irak, Libya, Suriye ve Afganistan müdahalelelinde yani savaşta bile
2 ay içinde kaza nedeniyle kaybettiği kadar denizcisini kaybetmedi. 2000
yılından bu yana 8 büyük çaplı kaza geçiren donanmanın itibarı son derece kötü.
Geçen hafta içinde 21 Ağustos’ta Singapur yaklaşma sularında bir tankerle çarpışarak hasar gören ve 10
denizcisini kaybeden USS John S. Mc Cain ile aynı kaderi 2 ay önce 17
Haziran’da bir konteyner gemisi ile çarpışarak ve 5 denizcisini kaybederek
paylaşan USS Flitzgerald muhripleri Arleigh Burke sınıfı muhriplerdir. Tanesi 2
milyar dolardır. Sadece büyük bir ateş gücüne değil aynı zamanda olağanüstü keşif
gözetleme ve muhabere olanaklarına sahiptir. Japonyadaki Temple Üniversitesi
Dekanı Kirk Patterson Arleigh Burke sınıfı dünyanın ne gelişmiş savaş
gemilerinin tanker ya da konteyner gemisi ile çatmasını F1 Formula yarışına
katılan bir otomobilin çöp kamyonu ile çarpışmasına benzetiyor.
Sorun nedir? Kaza sorununu Amerikan denizci çevreleri
aralarında yoğun tartışıyor. Sorun büyük. Başkan Trump’ın gazetciler ilk yorumu
‘’Çok kötü, çok kötü’’oldu. Genelde
yorumlar 277 gemi ile dünya denizlerinde boy gösteren ABD Donanmasının aşırı
yorulduğunu, bu tempoya personelin dayanamadığı ve yorgunluk nedeni ile hatalar
yaptığını söylüyor. Bazı uç yorumlar da var. 22 Ağustos 2017 günü donanmada
dünya çapında bir günlük tüm faaliyetleri durdurma emrini (Operational Pause) veren ve Pasifik Donanam Komutanı Oramirali
görevden alan ABD Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral John Richardson twitter
hesabından yaptığı bir açıklama ile Jaohn Mc Cain kazasında siber atak dahil
her türlü ihtimalin değerlendirildiğini söyledi. Washington Free Beacon gazetesi yazarı Bill
Gertz ise daha da ileri giderek Çin’in Amerikan Aegis savaş yönetim sistemini kopyaladığını
ve radara müdahae edebileceğini yazacak kadar akla hayale gelmeyecek yorumlarda
bulundu. Gemiye ve navigasyona uzak kitlelerin kafasını karıştıracak bu
yorumlar normal kabul edilebilir. Ama gerçekler yalın ve acımasızıdr. Dünyanın
en gelişmiş bu sınıf muhriplerinde hazırlık
durumunun en düşük olduğu intikal seyrinde geminin SPS 67 suüstü arama
radarı ile SPS 64 seyir radarları her an devrededir. Bunun dışında 2004 sonrası
tüm ticaret gemilerinde mecburi olarak donatılan AIS (otomatik tanımlama sitemi)
alıcısı sayesinde savaş gemileri ufuk menzili içinde tüm ticaret gemilerinin
her türlü bilgisini radarları çalışmasa bile görebilirler. Bu sistemler ayrıca
çatışma ikazı verecek kadar gelişmiştir. Şimdi her türlü elektroniği bir kenara
koyalım ve insan gözü ve muhakemesine göz atalım. ABD savaş gemilerinde tipi ve
tonajı ne olursa olsun her an için üç gözcü vardır. Sancak, iskele ve pupa
gözcüleri 360 derecede göz ile kaplama sağlarlar. Köprü üstünde de en azından 5
kişi vardır. Bu sistemler haricinde ayrıca gece görüş sistemleri hem
köprüsütünde hem savaş harekat merkezinde vardır. Yani çatışma radar arızası
veya yokluğuna indirgenemez.
Temel nedenler Kazaların ana nedeni kanaatimce, aşırı
merkeziyetçilik, inisiyatif kullanamama ve eğitim eksikliği ile çok sayıda
niteliksiz gencin kısa sürede denizci yapılmasıdır. Harekat temposu yüksekliği
bir mazeret olamaz. Bu yorum, barışta seyir emniyetini sağlayamayan bir
donanmanın savaşta daha vahim hatalar yapabileceğinin kabulü olur. Tempo,
mazeret olsaydı İkinci Dünya Savaşında 1941-1945 arasında Pasifik harekat
alanındaki binlerce Amerikan savaş gemisi kaza üstüne kaza yapardı. ABD Pasifik
Filosu Japonyaya karşı dünya deniz tarihinde görülmedik bir harekat temposuna
sahipti. ABD Donanması inisiyatif kullanmayı teşvik etmeli ve komutanlar dahil gemi
kullanan personelin eğitimini gözden geçirmelidir. Yoksa çatma ve karaya
oturmalar devam eder.
(Deniz Ticaret Filosu camiasının mümtaz
ismi, denizcilik kültürümüze yazdığı eserler ile büyük katma değer sağlamış
olan değerli büyüğüm Kaptan Oktay Sönmez’i 26 Ağustos 2017 tarihinde sonsuzluğa
uğurladık. Türk denizciliğinin başı sağolsun. Kendisine rahmet diliyor hatırası
önünde saygı ile eğiliyorum. )
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder